Stereotypy szkodzą słusznej sprawie

Wróciła na ekrany telewizji reklama, która doprowadza mnie do szału. Reklama międzynarodowej organizacji. I chyba wyprodukowana poza Polską. O co w niej chodzi? O zapobieganie piractwu w odniesieniu do oprogramowania komputerowego. Słuszna idea. Kto wyprodukował oprogramowanie, ma prawo je sprzedawać i nie wolno go okradać. Co więcej kompletnie się to nie opłaca, bo obecnie praktycznie w każdej dziedzinie dostępne jest oprogramowanie darmowe lub prawie darmowe o bardzo zbliżonej funkcjonalności do tego drogocennego i chronionego przez koncerny.

Jednak ta reklama nie mówi o świętym prawie własności, o konieczności przestrzegania prawa, o uczciwości. Nie mówi nawet o tym, że twórcy należy się wynagrodzenie za jego pracę. Nie odwołuje się do żadnych pozytywnych uczuć, nie buduje zrozumienia ani świadomości. Krótka scenka jest tak przepełniona stereotypami, że aż się z niej wylewają.

Chamski szef rozmawia z nadambitną i mściwą pracowniczką. Już samo to zasługuje na naganę. W tej scenie nie ma żadnego pozytywnego przesłania. Spotykają się dwie osoby, które kierują się niskimi pobudkami i nie zasługują na szacunek ani uznanie. Każde wypowiadane lub pomyślane zdanie, chociaż jest prawdziwe, w tej sytuacji staje się pustym frazesem. Na koniec autor reklamy sugeruje, że pracowniczka może się zemścić na pracodawcy składając na niego donos, że używa nielegalnego oprogramowania. W ten sposób szacunek dla prawa jako motyw działania zastąpiono żądzą zemsty.

Każdy obywatel powinien prawa przestrzegać a o faktach łamania prawa powinien informować odpowiednie organa. Ale nie dla własnych korzyści czy żeby komuś zaszkodzić, ale z troski o wspólne dobro i powszechnie uznane wartości. W świecie wykreowanym przez tę reklamę jest jedynie żądza zysku skonfrontowana z żądzą zemsty. Ta druga jest wskazywana jako ta pożądana. Smutne.

Dlaczego o tym piszę?

Po pierwsze, bo strasznie mnie mierzi takie przedstawianie świata. Ja wierzę, że w świecie istnieją wartości wyższe i że wiele osób się nimi kieruje. Że powinniśmy kształtować właśnie takie postawy w społeczeństwie. Niskie pobudki zawsze będą kierować ludźmi, jednak nie powinny one być popierane i podnoszone do rangi cnoty.

Po drugie, ważniejsze, ta reklama pokazuje, jak posługiwanie się stereotypami zaburza obraz rzeczywistości. Ta reklama to jakiś mroczny, zły świat. My, ojcowie alienowani, oddzielani od naszych dzieci, też jesteśmy ofiarami świata budowanego na stereotypach. Nie muszę przypominać na jakich. Ale… my też te stereotypy budujemy. Jakże często nasze oceny poszczególnych przedstawicieli systemu sprawiedliwości uogólniamy na wszystkich jego pracowników? Jak często posługujemy się generalizacjami w odniesieniu do kobiet, żon, matek, ale także psychologów, terapeutów, adwokatów, polityków… Jak bardzo nieprawdziwe mogą być te generalizacje pokazuje chociażby trwająca właśnie akcja psychologów – Psychologia to nauka, nie czary. Nie tylko nieprawdziwe, ale także krzywdzące dla tych, o których mówimy, oraz szkodliwe dla nas samych.

Zastanówmy się, w jakim stopniu to właśnie my współtworzymy świat oparty na stereotypach, w którym nikt nie pochyli się nad naszym konkretnym przypadkiem, bo przecież wszyscy wiedzą, jak jest…