Kiedy pięścią w stół uderzyć…

Tytuł tego wpisu nie dotyczy rozwiązywania prywatnych sporów czy postępowania wobec nieprzyjaznych instytucji. To raczej refleksja na temat środków prowadzących do celu.

Grupa społeczna uważa się za dyskryminowaną i ma na to liczne dowody. Chce upowszechnić wiedzę o swoich problemach i walczyć o zmiany. Można działać na różne sposoby, pokażmy jednak dwa najbardziej skrajne.

Pierwszy to metoda wiecowa. Mocne hasła, prowokacyjne, czasem na granicy dobrego smaku, zarówno w realu, jak i w wirtualnym świecie. Zwykle działacze nie są naprawdę skłonni do agresji czy nienawiści, często to maski przywdziewane na użytek konkretnej akcji, takie „namalowane zęby” młodych drapieżników, ludzi prywatnie całkiem sympatycznych.
Plusy: zwrócenie uwagi mainstreamu na problem mniejszości, szansa, że ktoś pomyśli – a może istotnie mają trochę racji?
Minusy: utożsamianie idei wyłącznie z tzw. oszołomami, czasem wręcz podkreślanie, że jest to niedźwiedzia przysługa dla realnych problemów (tak tworzy się stereotypowy obraz homoseksualistów, alienowani ojcowie są postrzegani jako mężczyźni nienawidzący kobiet itp.).
Tak prezentowana wizja świata bywa często mocno uproszczona i krzywdząca dla reszty. Sporo z nas należy przecież do tzw. większości, ponieważ nie mamy wpływu na płeć, narodowość, kolor skóry. I chyba nikt nie chce być uważany a priori za zwolennika przemocy czy dyskryminacji wobec mniejszości.

Drugi sposób: stopniowa edukacja, praca badawcza, popularyzacja spraw poprzez media, pomoc prawna i psychologiczna – krople drążące skały.
Plusy: takie jak w przypadku pierwszej metody, czyli zwrócenie uwagi na problemy, tylko wolniej i mniej widowiskowo – esej o rodzicielstwie na przestrzeni dziejów przeczyta nauczyciel historii i przemyci jakąś myśl na lekcji, która zapadnie może w pamięć jednemu z trzydziestu uczniów.
Minusy: niepewność co do rezultatów i odsuwanie skutków dość daleko w przyszłość. Czasem trzeba nawet kilku pokoleń do zmiany mentalności (tak było z prawami wyborczymi dla kobiet, czy równouprawnieniem Afroamerykanów).

Trudno analizować na zimno, który ze sposobów jest lepszy. W praktyce zresztą często się łączą. Psycholog idzie w sobotę na demonstrację, a w środę pełni dyżur dla osób dyskryminowanych ze względu na swoje przekonania. Naukowiec pisze artykuł, a za godzinę rozsyła do znajomych petycję do ministerstwa apelującą o zmianę prawa. Ludzie są różni i zmieniają się na skutek doświadczeń życiowych. Ktoś nieśmiały przyjeżdża do dużego miasta by podjąć pracę lub studia, odnosi pierwsze sukcesy i zaczyna wierzyć w swoje możliwości, również na niwie społecznej. Młodzieńczy radykał może natomiast nabrać dystansu i zrozumieć że świat nie jest czarno-biały.

Mnie samej kiedyś bardziej imponowała pierwsza metoda. To trochę taki nawyk ze szkoły, gdzie za odważnego uchodził kolega gotowy napyskować nauczycielowi. Mam jednak uraz do wszelkich radykalizmów, może dlatego, że mój światopogląd jest trochę dziwny i łączy parę spraw powszechnie uważanych za sprzeczne. Nie chciałam wchodzić do żadnej wojującej grupy mając wrażenie, że nie zyskam pełnej akceptacji pozostając sobą. Nasz blog przyciągnął mnie właśnie ze względu na otwartość i wielostronność opinii.

Z czasem zaczęłam też działać na innych społecznych frontach. Spotkałam kogoś, kto w pewnym sensie wewnętrznie wyciszył moje radykalizujące ciągoty przez własny przykład. Robi od lat wiele dobrego według drugiej metody, ma wielki umysł i wielkie serce. I, co ciekawe, jest lubiany i szanowany przez „ostrych” działaczy.

Ten wpis przygotowywałam od pewnego czasu, ale życie dopisało do niego nową puentę. Trzy dni temu zmarła Anna Laszuk, dziennikarka radia TOK FM. We wspomnieniach o niej pojawiły się słowa, które warto zapamiętać. „Zaangażowana ale nigdy zacietrzewiona. To odwieczny problem ludzi walczących z nietolerancją i odrzuceniem: żeby samemu w nie nie popaść. Walczyć z poglądami, a nie z ludźmi.  I robić to nie naruszając wolności przekonań.”